Sự hình thành trật tự thế giới mới sau Chiến tranh thế giới thứ hai

LỊCH SỬ THẾ GIỚI TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 2000

Bài 1: Trật tự thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1945 – 1949)

I. Hội nghị Ianta (2/1945) và những thoả thuận của ba cường quốc:

1. Hoàn cảnh lịch sử:

– Đầu năm 1945, chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra trước các nước Đồng minh:

+Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa phát xít

+Tổ chức lại trật tự thế giới sau chiến tranh

+ Phân chia thành quả giữa các nước thắng trận

– Trong bối cảnh đó, một  hội nghị quốc tế được triệu tập tại Ianta (Liên Xô) từ ngày 4 -11/2/1945 với sự tham dự của nguyên thủ 3 cường quốc là Liên Xô, Mĩ, Anh nhằm giải quyết các vấn đề trên.

2. Những quyết định quan trọng của Hội nghị:.

– Mục tiêu chung là tiêu diệt tận gốc t chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật. Liên Xô thm gia chống Nhật Bản ở châu Á.

– Thành lập tổ chức Liên hợp quốc nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới.

– Thoả thuận về việc đóng quân tại các nước nhằm giải giáp quân đội phát xít, phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á:

+ Ở châu Âu: quân đội Liên Xô chiếm đóng miền Đông nước Đức, Đông Beclin và các nước Đông Âu; quân đội Mĩ, Anh và Pháp chiếm đóng miền Tây nước Đức, Tây Beclin và các nước Tây Âu. Vùng Đông Âu thuộc ảnh hưởng của Liên Xô; vùng Tây Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Mĩ. Hai nước Áo và Phần Lan trở thành những nước trung lập.

+ Ở châu Á: Hội nghị chấp nhận những điều kiện của Liên Xô để tham chiến chống Nhật bản: 1- Giữ nguyên trạng Mông Cổ; Trên bán đảo Triều Tiên, Liên Xô đóng quân ở Bắc vĩ tuyến 38, Mĩ đóng quân ở Nam vĩ tuyến 38…..

.

3. Nhận xét:

– Thực chất của Hội nghị Ianta là sự phân chia khu vực đóng quân và khu vực ảnh hưởng giữa các nước thắng trận, có liên quan tới hoà bình, an ninh và trật tự thế giới về sau.

– Những quyết định quan trọng của Hội nghị và những thoả thuận sau đó trở thành khuôn khổ của trật tự thế giới mới (trật tự hai cực Ianta). Theo đó, thế giới được chia thành hai phe do hai siêu cường đứng đầu mỗi phe, đối đầu gay gắt trong gần 4 thập niên, làm cho quan hệ quốc tế luôn trong tình trạng phức tạp, căng thẳng.

*Biểu hiện:

- Mĩ, Anh và Pháp tiến hành hợp nhất các khu vực chiếm đóng của mình; thành lập Nhà nước Cộng hoà Liên bang Đức (9/1949). Tháng 10/1949, với sự giúp đỡ của Liên Xô, Nhà nước Cộng hoà Dân chủ Đức ra đời. Trên lãnh thổ nước Đức hình thành hai nhà nước với hai chế độ chính trị khác nhau.

-Sau chiến tranh, Mĩ đề ra “Kế hoạch phục hưng châu Âu” (còn gọi là “Kế hoạch Mácsan”), nhằm viện trợ các nướcTây Âu khôi phục kinh tế, đồng thời tăng cường sự chi phối của Mĩ đối với các nước này. Nhờ đó, nền kinh tế các nước Tây Âu phục hồi nhanh chóng.Chủ nghĩa xã hội vượt ra khỏi phạm vi một nước và trở thành hệ thống thế giới. Năm 1949, Hội đồng tuơng trợ kinh tế được thành lập. Thông qua đó, sự hợp tác về chính trị, kinh tế, mối quan hệ giữa Liên Xô với các nước Đông Âu ngày càng được củng cố, tăng cường hệ thống xã hội chủ nghĩa.

Như vậy, ở châu Âu xuất hiện sự đối lập về chính trị và kinh tế giữa hai khối: Tây Âu tư bản chủ nghĩa và Đông Âu xã hội chủ nghĩa.

-Các khu vực khác cũng chia làm hai hệ thống đối lập như vậy. Ảnh hưởng lớn nhất của trật tự hai cực Ianta tác động đến Việt Nam là chia thành 2 miền Nam – Bắc với chế độ chính trị khác nhau.

II. Sự thành lập Liên hiệp quốc:

1. Sự thành lập:

– Đầu năm 1945, khi cuộc chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc, các nước đồng minh và nhân dân thế giới có nguyện vọng gìn giữ hoà bình, ngăn chặn chiến tranh thế giới.

– Tại Hội nghị Ianta (2/1945), ba cường quốc Liên Xô, Mĩ, Anh nhất trí thành lập một tổ chức quốc tế nhằm gìn giữ hoà bình, an ninh thế giới.

– Từ ngày 25/4 đến 26/6/1945, đại biểu 50 nước họp tại Xan Phranxicô (Mĩ) thông qua bản Hiến chương và tuyên bố thành lập tổ chức Liên hợp quốc. Ngày 24/10/1945, với sự phê chuẩn của Quốc hội các nước thành viên, bản Hiến chương chính thức có hiệu lực.

2. Mục đích:

Hiến chương là văn kiện quan trọng nhất của Liên hợp quốc nêu rõ: Mục đích của Liên hợp quốc là duy trì hoà bình, an ninh thế giới, phát triển các quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế giữa các nước trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và quyền tự quyết của các dân tộc.

3. Nguyên tắc hoạt động:

– Tôn trọng quyền bình đẳng và quyền tự quyết của các dân tộc.

– Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị của tất cả các nước.

– Không can thiệp vào công việc nội bộ của bất cứ nước nào.

– Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hoà bình.

– Chung sống hoà bình và sự nhất trí giữa năm nước lớn (Liên Xô, Mĩ, Anh, Pháp và Trung Quốc)

4. Các cơ quan của Liên hợp quốc:

Hiến chương còn quy định bộ máy tổ chức của Liên hợp quốc gồm 6 cơ quan chính như: Đại hội đồng, Hội đồng bảo an, Ban thư kí, Hội đồng kinh tế xã hội, Hội đồng Quản thác, Toà án Quốc tế.

5. Vai trò của Liên hợp quốc:

– Là diễn đàn quốc tế vừa hợp tác và đấu tranh nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới.

– Có nhiều cố gắng trong việc giải quyết các vụ tranh chấp và xung đột ở nhiều khu vực, nhiều quốc gia, tiến hành giải trừ quân bị, hạn chế chạy đua vũ trang, nhất là các loại vũ khí huỷ diệt hàng loạt; có nhiều cố gắng trong việc giải trừ chủ nghĩa thực dân.

– Thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế, giúp đỡ các dân tộc về kinh tế, văn hoá, giáo dục… Liên hợp quốc còn có nhiều chương trình hỗ trợ, giúp đỡ các dân tộc kém phát triển, các nước đang phát triển về kinh tế, văn hoá, giáo dục, nhân đạo…

– Đến năm 2006, Liên hợp quốc có 192 quốc gia thành viên. Từ tháng 9/1977, Việt Nam là thành viên 149 của Liên hợp quốc.

6. Liên hệ với Việt Nam:

- Ngày 20/9/1977, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 149 của tổ chức Liên hợp quốc, hơn 30 năm mối quan hệ giữa Việt Nam và LHQ ngày càng phát triển tốt đẹp.

* Đóng góp của Việt Nam với LHQ:

- Việt Nam cam kết mạnh mẽ tôn trọng các tôn chỉ mục đích của Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế và tin tưởng vai trò của Liên hợp quốc trong việc duy trì hòa bình, an ninh thế giới

-Năm 1996, Việt Nam bắt đầu tham gia đóng góp vào ngân sách LHQ cho các lực lượng gìn giữ hòa bình (2014, Việt Nam tham gia vào lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ).

-Tích cực cùng LHQ giải quyết các vấn đề căng thẳng ở các nơi có xung đột như Trung Đông, châu Phi.

- Năm 2007, Việt Nam được tín nhiệm bầu làm Ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an.

* Đóng góp của Liên hợp quốc tại Việt Nam:

- LHQ đã có những dự án hỗ trờ cho Việt Nam để khắc phục khó khăn, tái thiết đất nước sau chiến tranh đặc biệt là những dự án chăm sóc sức khỏe, bảo vệ phụ nữ và trẻ em….với các tổ chức như Unicef, UNDP, WHO..

- Hiện nay LHQ vẫn tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong thời kì đổi mới và hội nhập như đảm bảo phát triển bền vững, tăng khả năng hội nhập, xóa đói giảm nghèo…..

(Tổng thư kí Ban Ki Mon – thăm chính thức Việt Nam 22/5/2015)

C. Câu hỏi ôn tập:

Câu 1: Nêu những quyết định quan trọng của Hội nghị Ianta (2/1945) và phân tích hệ quả của những quyết định đó.

Câu 2: Sự đối lập về chính trị và kinh tế giữa hai khối nước: Tây Âu tư bản chủ nghĩa và Đông Âu xã hội chủ nghĩa thể hện như thế nào?

Câu 3: Trình bày sự thành lập, mục đích, nguyên tắc hoạt động và vai trò của Liên hợp quốc.

Câu 4: Trình bày nguyên tắc hoạt động của tổ chức LHQ. Theo em thế nào là giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình? Liên hệ với việc giải quyết các vấn đề quốc tế hiện nay.

--- HẾT ---